Độ chính xác gia công là yếu tố quan trọng quyết định giá trị, chất lượng của sản phẩm. Do đó người thiết kế, lập trình và kiểm tra sản phẩm cần nắm rõ các yếu tố ảnh hưởng cũng như các phương pháp và dụng cụ đo độ chính xác để mang lại hiệu quả gia công cao nhất.
1. Độ chính xác gia công là gì?
Độ chính xác gia công là mức độ giống nhau cả về kích thước, hình dáng hình học lẫn vị trí tương quan của chi tiết máy được gia công và chi tiết máy được thiết kế trên bản vẽ.
Thực tế, độ chính xác trong gia công chỉ có thể đúng ở mức độ tương đối. Điều này có nghĩa là các chi tiết được tạo ra không thể nào có chính xác tuyệt đối về mặt hình học, kích thước. Cũng như tính chất cơ lý với các giá trị trong bản vẽ thiết kế.
Độ chính xác gia công
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác trong gia công
2.1. Độ chính xác kích thước
Độ chính xác kích thước được đánh giá bằng sai số kích thước thật so với kích thước lý tưởng cần có. Và nó được thể hiện bằng dung sai của kích thước đó.
2.2. Độ chính xác hình dáng hình học
Độ chính xác hình dáng hình học là mức độ khớp lớn nhất giữa hình dạng hình học được gia công và hình dạng hình học lý tưởng được thiết kế.
Yếu tố này được đo bằng độ côn, độ ô-van, độ khung trụ, độ khung tròn… (bề mặt trụ), độ phẳng, độ thẳng (bề mặt phẳng).
2.3. Độ chính xác vị trí tương quan
Sai số về góc xoay hoặc sự dịch chuyển giữa vị trí bề mặt này với bề mặt kia (dùng làm mặt chuẩn) trong hai mặt phẳng vuông góc với nhau là yếu tố để đánh giá độ chính xác vị trí tương quan.
Độ chính xác vị trí tương quan được ghi thành điều kiện kỹ thuật riêng trên bản vẽ thiết kế như độ song song, độ vuông góc, độ đồng tâm, độ đối xứng,…
2.4. Độ chính xác hình dáng hình học tế vi và tính chất cơ lý lớp bề mặt
Yếu tố này được thể hiện qua độ nhám, độ cứng bề mặt,….
2.5. Những yếu tố khác
Bao gồm 3 loại sai số cơ bản là sai số hệ thống không đổi hoặc sai số hệ thống thay đổi và sai số ngẫu nhiên.
3. Các cấp chính xác trong độ chính xác gia công
Để đo độ chính xác trong gia công, người ta đã lập ra các cấp chính xác. Các cấp này được quy định theo trị số từ nhỏ đến lớn theo mức độ chính xác về kích thước.
TCVN và ISO chia ra 20 cấp chính xác và được đánh số theo thứ tự độ chính xác giảm dần.
- Cấp 01 – Cấp 1: Các cấp siêu chính xác.
- Cấp 1 – Cấp 5: Các cấp chính xác cao, được áp dụng cho các chi tiết chính xác, dụng cụ đo.
- Cấp 6 – Cấp 11: Các cấp chính xác thường. Các cấp này áp dụng cho các mối lắp ghép.
- Cấp 12 – Cấp 18: Các cấp chính xác thấp. Các cấp này áp dụng cho các kích thước tự do (không lắp ghép).
| Phương pháp gia công | Cấp chính xác | Cấp độ bóng |
| Tiện ngoài, tiện trong, bào thô | 5 | 1-3 |
| Tiện ngoài, tiện trong, bào bán tinh | 4 | 4-7 |
| Tiện ngoài, tiện trong, bào tinh | 3 | 7-9 |
| Phay thô | 4 | 1-3 |
| Phay tinh | 3 | 4-5 |
| Khoan, khoét | 5 | 4-6 |
| Doa thô | 3 | 5-7 |
| Doa tinh | 2 | 8-9 |
| Chuốt thô | 2a | 6-8 |
| Chuốt tinh | 2 | 9-10 |
| Mài thô | 3a | 6-7 |
| Mài bán tinh | 2 | 8-9 |
| Mài tinh | 1 | 9-10 |
| Mài khôn thô | 2 | 10-12 |
| Mài khôn tinh | 1 | 13-14 |
| Nghiền thô | 2 | 6-8 |
| Nghiền bán tinh | 1 | 8-9 |
| Nghiền tinh | 1 | 9-11 |
| Xọc răng, phay răng thô | 4 | 5-6 |
| Xọc răng, phay răng tinh | 2 | 6-7 |
| Cà răng | 2 | 8 |
4. Các phương pháp đo độ chính xác gia công
Trong gia công có rất nhiều phương pháp để đo độ chính xác gia công. Một số phương pháp đo độ chính xác cơ bản như:
- Đo trực tiếp: các chỉ số và số đo được lấy trực tiếp từ các dụng cụ đo. Gồm có 2 cách đo:
- Đo trực tiếp tuyệt đối: đo trực tiếp kích thước cần đo và giá trị đo được nhận trực tiếp trên vạch chỉ thị của dụng cụ đo.
- Đo trực tiếp so sánh: xác định trị số sai lệch của kích thước so với mẫu chuẩn. Giá trị trị sai số được xác định bằng phép cộng đại số kích thước mẫu chuẩn với trị số sai lệch đó.
- Đo gián tiếp: xác định các kích thước và giá trị đo thông qua các kết quả đo có liên quan đến đại lượng đó.
- Đo phân tích (từng phần): xác định các thông số của chi tiết một cách riêng biệt, không phụ thuộc vào nhau.
5. Những dụng cụ đo độ chính xác trong gia công
Để đo độ chính xác gia công, người vận hành thường dùng các dụng cụ đo.
Một số dụng cụ đo phổ biến hiện nay như:
Máy so sánh quang học (Optical Comparator)
Là máy đo lường hình chiếu dựa trên hình ảnh phóng đại của bộ phận để lấy kích thước và thực hiện các hoạt động so sánh kiểm tra.
Máy so sánh quang học
Tay đo tọa độ 3D (CMM)
Với thiết kế nhỏ gọn, linh hoạt, tính di động cao, máy có thể quét nhiều kích thước cùng lúc. Nó có thể tự động đo hàng nghìn điểm dữ liệu.
Tay đo tọa độ 3D
Máy đo tọa độ 2D VMM, 3D CMM
Máy đo tọa độ 3 chiều – Máy đo CMM mang đến độ chính xác cao và là thiết bị không thể thiếu trong quy trình sản xuất gia công hiện nay.
Máy đo CMM
Các loại thước Panme
Các loại thước panme là thiết bị chuyên dùng cho đo đường kính ngoài, lỗ, rãnh,…
Chẳng hạn như panme đo trong, panme đo ngoài, panme đo sâu,…
Thước panme
Dụng cụ đo Calip
Dụng cụ đo Calip là dụng cụ dùng để đo khoảng cách bên trong và bên ngoài (có thể áp dụng để đo độ sâu).
Calip
Bộ căn mẫu
Đây là một bộ khối với độ dài và dày cụ thể. Khi sử dụng các khối cơ thể xếp chồng lên nhau để tạo nên chiều dài mong muốn.
Bộ căn mẫu
Thước đo chiều cao
Được sử dụng để xác định chiều cao của vật liệu và để đánh dấu. Chúng được sử dụng để thiết lập hoặc đo khoảng cách dọc. Đầu đo được mài sắc để đánh dấu các phôi gia công.
Thước đo chiều cao
Đồng hồ so
Đây là thiết bị dùng để đo khoảng cách nhỏ, có độ chính xác trong khoảng – 0,01 đến +0,01mm.. Các chỉ số này dùng để kiểm tra sự thay đổi của dung sai, có thể xác định được độ không song song, độ không vuông góc, độ đồng tâm,….
Đồng hồ so
Nhằm mang lại chất lượng sản phẩm cao nhất, người thiết kế, lập trình và kiểm tra cần hiểu rõ về các cấp chính xác cũng như phương pháp và dụng cụ đo độ chính xác gia công. Giúp cho quá trình thiết kế, lập trình và đo sản phẩm trở nên đúng đắn và tiết kiệm thời gian hơn.
Theo dõi Máy CNC nhập khẩu để cập nhật thêm thông tin bổ ích về Máy CNC, Gia công CNC, Lập Trình CNC.
